Periferik Arter Hastalığı Nedir? Nasıl Teşhis Edilir?

PERİFERİK ARTER HASTALIKLARI 

Periferik arter hastalığı (PAH), daralmış arterlerin boyun (karotis arterler), kollar veya bacaklarda kan akışını azaltmasıyla oluşan yaygın bir rahatsızlıktır.

Bu rahatsızlıkta kol ve bacaklarda efor sırasında ağrılar ve ileri dönemlerde iyileşmeyen yaraların oluşması görülebilir. Ayrıca bacaklarda kıllarda dökülme, ciltte soğukluk, üşüme ve ileri aşamalarında ayak ve bacaklarda sinir hasarları oluşabilir.

Hastalarda bacak damar tıkanıklığında en sık görülen belirti yürümekle gelen bacak ağrısıdır.  Bu ağrıya tıpta kladükasyo intermittent (kesik topallama) denilir. Hastalar 100 metre yürüdükten sonra baldırda şiddetli ve yürümeyi durdurmayı gerektiren ağrı hissederler. Dinlenince ağrı geçer ve tekrar 100-150 metre yürüyebilirler. Bu sebeple bu hastalığa vitrin hastalığı da denir.

Bacak Atardamar tıkanıklığı oluşumunda yağ birikimine bağlı daralma.

Bu damar tıkanıklığı eğer karın içinden bacaklara giden ana atardamar olan abdominal aortta olursa ağrı yanı sıra, libido da azalma ve ereksiyon problemleri gibi seksüel şikayetlerde olabilir.

Periferik arter hastalığı genellikle atardamarlarda yağ birikmesinin bir işareti olup, ateroskleroz (damar sertliği) adı verilen bir kronik hastalığın sonucudur. Ateroskleroz gelişiminde de sigara içilmesi, şeker hastalığı varlığı, aşırı yağlı beslenme, hipertansiyon, obezite, böbrek yetmezliği önemli sebepler arasındadır.

Hastalara tanıda klinik muayene çok önemlidir. Elle nabız muayenesinde nabızlar alınamaması önemlidir. El dopler cihazı ile nabızlar kontrol edilerek dopler USG ve sonunda periferik DSA anjiografi ile teşhis kolaylıkla konulur.

Karın Anaatardamarından sol bacağa giden damarda tıkanıklık

PAH tedavisi egzersiz yapmayı, sağlıklı beslenmeyi, sigara ve tütün kullanmamayı içerir.

Günümüzde periferik arter tıkanıklıklarında cerrahi tedaviler çok gelişmiştir ve yüz güldürücüdür. Cerrahi de darlığın üstü ve altı arasında bypass, damarın içinde darlık yaratan ateroslerotik plağın çıkarılması (endarterektomi) gibi yöntemler kullanılabilir.

Bacak atardamar tıkanıklığında bypass yapılma şeklinin şematize edilmesi

 Günümüzde karın içi ana atardamar (abdominal aort) ameliyatlarında kapalı (karın zarı açılmadan) yapılan bypass ameliyatları hastaların daha kısa sürede normal hayata dönmelerini sağlamaktadır.

Endarterektomi en çok karotis arter (boyun damarı) darlıklarında yapılan bir yöntemdir. Bu yöntem ile darlık yaratan ateroklerotik plak damarın içinden bazı özel aletler ile sıyrılarak çıkarılmaktadır.

Uygun ve kısa segment darlıklarda balon ve stent de yapılabilmektedir.

BUERGER HASTALIĞI

Buerger hastalığı orta ve küçük çaplı atar ve toplar damarların sigaraya bağlı olarak tıkanması ile oluşan ciddi bir periferik damar hastalığıdır. Damarlar iltihaplı bir pıhtı ile tıkanır ve parmaklara giden kan akımı azalır. Bu hastalığın oluşumunda sigara ve tütün önemli bir sebeptir. Sigara içenlerde zamanla ayak ve el parmakları daha sonra eller, ayaklar, bacaklarda  iyileşmeyen yaralar oluşur. Enfeksiyona bağlı bu derin yaralar eğer sigara bırakılmazsa zamanla gangrene dönüşür ve kol-bacak kaybına neden olabilir.

 Hastaların dörtte birinden fazlasında ise ayak ya da bacaklar kesilme aşamasına gelir. Buerger hastalığı 20 – 40 yaş arasındaki erkeklerde daha sık görülür. Ancak günümüzde ne yazık ki, 16-17 yaşlara kadar indiğini görüyoruz. Genelde erkek hastalığı olarak bildiğimiz bu rahatsızlığı son yıllarda kadınlarda da görmeye başladık.

Ayak parmaklarında atardamar tıkanıklığına bağlı gangren

Buerger hastalarında tedavinin en önemli adımı sigarayı bırakmaktır. Sigaradan uzak durulmazsa yapılan diğer tedavilerin de faydası olmaz. Medikal tedavilerde kesin olarak iyileşme şansları yoktur ama hastaların şikayetlerinin azalmasında faydalı olabilir. Sigarayı bırakan kişilerde amputasyon (doku ve uzvun kesilmesi) riski oldukça düşüktür. Sigara bırakılmadığında ise yaralar geçmez, tekrar açılır ve çok sayıda amputasyon gerekebilir. Bu hastalığa sahip çok az sayıda hastada damarlar bypass cerrahisi için uygundur. Fakat çok sayıda hastada, hastalık tedavilere cevap vermez ve uzvun kesilmesine karar verilir.

Sigara bırakan hastalarda, yıllar sonra tekrar sigaraya başlanması Buerger hastalığının tekrarlamasına neden olur.

TAKAYASU HASTALIĞI (ARTERİTİ)

Takayasu arteriti (ayrıca Takayasu hastalığı, nabızsız hastalık veya TAK olarak da bilinir) kan damarlarınızdaki nadir bir vaskülit ile seyreden otoimmün (vücut bağışıklığının kendi dokularına zarar vermesi) hastalıktır. Ana atardamarımız olan Aort, ve aortumuzdan dallanan ve kalbimizden vücut dokularınıza oksijenli kan getiren atardamarlar bu hastalıkta etkilenebilir. En sık Arkus aort dalları olan (karotis arterler ve subklavian arterlerde), ayrıca karın aortu olan abdominal aort dallarında (böbrek arterleri ve bacaklara giden arterler) rastlanabilir.

20-40 yaş arasındaki kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Takayasu arteriti Japonya'da ve Meksika, Hindistan ve Doğu Asya kökenli kişilerde daha sık görülmekle birlikte ülkemizde de rastlanmaktadır.

Hastalardaki şikayetler; ateş, göğüs ağrısı, nefes darlığı, kaslarda ve eklemlerde ağrı, baş ağrısı, baş dönmesi, yürümekle bacaklarda kramp ağrıları görülebilir.

Teşhiste klinik muayene dışında bu hastaların iyi bir Romatoloji uzmanı tarafından takibi ve tedavisi planlanmalıdır. Tanıda MR anjiografi, CT anjiografi ve DSA anjiografi yöntemlerinden yaralanmaktayız.

Bu hastalarda günümüzde Romatoloji tarafından verilen ilaç tedavileri (kortizon, bağışıklık baskılayıcı ilaçlar) oldukça yararlıdır. Ama bazı hastalarda cerrahi gereksinimleri olabilir.

 Benim kendi hasta grubumda ameliyat olanların birçoğunda karın içi organlara (böbrek, bağırsak damarları) ve bacaklara bypass yapılmıştır.